Như Tổng thống Donald Trump nói, trong hơn 150 năm qua, giới chức Mỹ đã luôn cố "giành lấy" Greenland. Ý tưởng này xuất hiện vào những năm 1860, rồi lại nhen nhóm trở lại trước và sau các cuộc thế chiến.

Thời điểm hiện tại được cho là không thể tốt hơn để Mỹ hiện thực hóa ý tưởng này, khi người dân Greenland đang xem xét lại lịch sử thuộc địa của họ và nhiều người muốn tách khỏi Đan Mạch, quốc gia vẫn có tác động tới nhiều vấn đề trên hòn đảo.

Đám đông biểu tình trước lãnh sự quán Mỹ ở Nuuk, Greenland, hôm 15/3, phản đối ý tưởng Mỹ mua lại hòn đảo. Ảnh: AFP

Tuy nhiên, Tổng thống Trump dường như đang khiến kế hoạch sáp nhập hòn đảo, điều mà ông đã liên tục lặp lại suốt thời gian qua và tỏ ra hoàn toàn nghiêm túc, ngày càng xa tầm tay bằng những hành động gây tranh cãi.

Quyết định của ông, được công bố cuối tuần trước, về việc cử một phái đoàn cấp cao Mỹ đến hòn đảo đã phản tác dụng.

Chính quyền cố gắng giải thích rằng đây là chuyến đi hoàn toàn thân thiện với việc Đệ nhị phu nhân Usha Vance, vợ Phó tổng thống JD Vance, sẽ tới xem một cuộc đua xe trượt tuyết do chó kéo và con trai họ cùng Cố vấn An ninh Quốc gia Michael Waltz có kế hoạch tham quan một căn cứ quân sự Mỹ tại đây.

Nhưng thay vì giành được thiện cảm của 56.000 người dân hòn đảo, động thái này cùng với tuyên bố gần đây từ Tổng thống rằng Mỹ sẽ đạt được mục tiêu sáp nhập Greenland "bằng cách này hay cách khác", đang đẩy người dân hòn đảo ngày càng ra xa hơn.

Rất nhanh chóng, chính quyền Greenland đã từ bỏ thái độ e dè mà họ vẫn duy trì lâu nay trước những phát ngôn từ ông chủ Nhà Trắng. Thay vào đó, họ chỉ trích ông là "hung hăng" và kêu gọi châu Âu hỗ trợ.

Và chuyến thăm dự kiến của phái đoàn Mỹ có lẽ sẽ chỉ góp phần củng cố hơn nữa mối quan hệ giữa Greenland với Đan Mạch, thay vì chia rẽ nó, giới chuyên gia nhận định.

"Nó rõ ràng sẽ đi ngược lại mong muốn của Mỹ", Lars Trier Mogensen, nhà phân tích chính trị tại Copenhagen, Đan Mạch, nhận xét. "Những nỗ lực quá đà từ phía chính quyền Trump sẽ đẩy Greenland xa Mỹ hơn, dù một năm trước, tất cả các bên ở đây đều mong muốn có nhiều hoạt động kinh doanh, hợp tác với Mỹ hơn".

Theo ông, với tình trạng hiện tại, người dân Greenland sẽ tìm kiếm an toàn từ Đan Mạch và các liên minh của nước này.

Ngay cả ban tổ chức cuộc đua xe trượt tuyết do chó kéo cũng phản ứng lạnh lùng với thông tin Đệ nhị phu nhân Mỹ tới thăm. Họ cho biết không mời bà Vance và con trai đến dự, nhưng đây là sự kiện mở cửa cho công chúng nên "họ có thể tham gia với tư cách khán giả".

Câu chuyện sáp nhập Greenland bắt đầu từ nhiêm kỳ đầu tiên của ông Trump. Tổng thống Mỹ khi đó đưa ra ý tưởng mua hòn đảo từ Đan Mạch vì vị trí chiến lược của hòn đảo, nằm ở rìa Bắc Mỹ và dọc theo Bắc Băng Dương. Tuy nhiên, kế hoạch sau đó không được thúc đẩy.

Vị trí Greenland và các vùng lãnh thổ mà ông Trump muốn kiểm soát. Đồ họa: CBC

Thực tế, Tổng thống Trump không phải người đầu tiên đề xuất ý tưởng này. Năm 1868, ngoại trưởng Mỹ William Seward, người vừa mua lại Alaska, đã phê duyệt một nghiên cứu về việc mua Greenland.

Ông đặc biệt quan tâm tới trữ lượng than của hòn đảo, song kế hoạch không đi đến đâu. Các quan chức Mỹ hồi sinh ý tưởng vào năm 1910 và một lần nữa vào năm 1946, coi Greenland là một phần lãnh thổ quan trọng về mặt chiến lược. Tuy nhiên, trong tất cả các lần đó, chính phủ Đan Mạch đều từ chối bán hòn đảo.

Điều đã thay đổi trong những năm gần đây là chính sách của Đan Mạch với hòn đảo. Năm 2009, Đan Mạch trao cho Greenland quyền tự trị hạn chế, đồng nghĩa hòn đảo có quyền điều hành hầu hết mọi vấn đề của mình ngoại trừ quốc phòng, chính sách đối ngoại cùng một số vấn đề khác.

Dù đã giành được quyền tự trị đáng kể, phong trào đòi độc lập hoàn toàn cho Greenland vẫn phát triển mạnh mẽ. Tháng qua, cuộc bầu cử nghị viện Greenland đã mang lại kết quả khó xử. Đảng dẫn đầu muốn giành độc lập một cách chậm rãi, chắc chắn, trong khi đảng về thứ hai lại muốn tiến trình này diễn ra càng nhanh càng tốt.

Việc các đảng ở Greenland vẫn trong quá trình đàm phán thành lập chính quyền tiếp theo khiến thời điểm diễn ra chuyến thăm của Đệ nhị phu nhân Mỹ trở thành vấn đề nhạy cảm, giới quan sát đánh giá.

"Thời điểm không phù hợp chút nào. Chúng tôi thậm chí còn chưa có chính quyền mới. Họ nên đợi thêm", Jens Peter Lange, bác sĩ nha khoa trên đảo, nói. "Nhưng làm vậy có thiếu tôn trọng không ư? Tôi nghĩ là không. Tôi cho rằng họ chưa nhận thức đầy đủ về tình hình thực tế".

Svend Hardenberg, giám đốc khai thác mỏ địa phương, trong khi đó cho rằng nhiều người dân Greenland đang phức tạp hóa một vấn đề đơn giản.

Cuộc đua xe trượt tuyết "là lễ kỷ niệm văn hóa tích cực nhưng bây giờ nó đã bị biến thành một cuộc đối đầu chính trị", ông nói.

Hardenberg đổ lỗi cho truyền thông, đặc biệt là ở Đan Mạch, vì "định hình dư luận theo hướng tạo ra ngờ vực".

"Đó là câu chuyện của Đan Mạch. Họ phải bảo vệ vị thế của mình trên thế giới. Đấy là những gì chúng ta đang thấy", ông cho hay.

Thực tế, chuyến thăm của bà Vance đã được chuẩn bị trong nhiều tuần. Jorgen Boassen, người dân địa phương và là người ủng hộ Tổng thống Trump, cho biết ông đã tham gia vào việc lên kế hoạch.

Ông cũng từng giúp sắp xếp chuyến thăm của Donald Trump Jr., con trai Tổng thống Trump, tới Greenland hồi tháng một. Lúc bấy giờ, nhiều người dân trên hòn đảo cũng tỏ ra bất mãn với sự xuất hiện của nhóm người đến từ Mỹ.

Donald Trump Jr., con trai Tổng thống Trump, thăm thủ phủ Nuuk, Greenland, hôm 7/1. Ảnh: Reuters

Dù vậy, Boassen cho rằng "thay vì từ chối họ, chúng ta nên hợp tác. Chúng ta không thể không coi Mỹ là một đối tác".

"Tôi nghĩ việc họ đến đây thật tuyệt vời", ông nói. "Đó sẽ là màn quảng bá vang dội cho những chú chó kéo xe trượt tuyết Greenland".

Nhưng người đàn ông này chỉ muốn Greenland trở thành quốc gia độc lập, là một đồng minh của Mỹ, chứ không phải bang thứ 51 của nước này. "Chúng ta đang ở năm 2025", Boassen cho hay. "Tôi không tin rằng họ có thể cứ đến đây và giành lấy hòn đảo".