Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố áp thuế nhập khẩu đối ứng với hơn 180 đối tác thương mại với mức thuế dao động từ 10-50%. Việt Nam nằm trong nhóm các nước bị áp mức thuế cao nhất với thuế suất là 46%.

Vài giờ sau thông báo của Tổng thống Mỹ áp thuế nhập khẩu đối ứng, website của Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ (USTR) cũng đăng tải công thức tính.

Mô hình của họ dựa trên nhiều yếu tố, từ kim ngạch xuất khẩu, nhập khẩu, mức độ biến động về nhu cầu, biến động giá, đến các yếu tố khác khiến hàng hóa Mỹ bất lợi ở nước ngoài, như quy định về chính sách, môi trường, sự khác biệt về thuế tiêu thụ và cả hoạt động thao túng tiền tệ. Số liệu về nhập khẩu và xuất khẩu lấy từ Cục thống kê Mỹ năm 2024.

Công thức tính được đăng trên website của USTR.

Trong đó, x là kim ngạch xuất khẩu; m là kim ngạch nhập khẩu; ε là mức độ biến động về nhập khẩu nếu giá sản phẩm thay đổi; φ là mức độ ảnh hưởng lên giá của thuế nhập khẩu.

Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ cho rằng việc mất cân đối thương mại đã làm chuyển hướng nhu cầu tiêu dùng của người Mỹ, khiến hơn 90.000 nhà máy Mỹ bị đóng cửa kể từ năm 1997. Số việc làm ngành sản xuất cũng giảm hơn 6,6 triệu việc. Vì thế, mục tiêu của công thức trên là đưa thâm hụt thương mại về 0.

Một số nhà kinh tế học cũng đưa ra phỏng đoán về công thức tính thuế, theo bảng thuế được ông Trump đưa ra. Trên mạng xã hội X ngày 2/4, tác giả nhiều cuốn sách về tài chính James Surowiecki cho rằng chính quyền Trump tính thuế bằng cách lấy thâm hụt thương mại chia cho kim ngạch xuất khẩu của nước đó sang Mỹ. Sau đó, con số này sẽ được chia đôi để ra thuế đối ứng, vì ông Trump cho rằng "việc này sẽ gây ra khó khăn cho nhiều nước".

Surowiecki ví dụ Mỹ có thâm hụt thương mại 17,9 tỷ USD với Indonesia. Kim ngạch xuất khẩu của Indonesia sang thị trường này là 28 tỷ USD. Công thức này cho ra mức thuế Indonesia hiện áp với Mỹ là 64%, theo đúng bảng thuế ông Trump đưa ra.

Surowiecki cho rằng điều này đi ngược với tuyên bố trước đây của Tổng thống Mỹ, rằng thuế của mỗi quốc gia sẽ được tính bằng cách "kết hợp cả rào cản thuế quan, phi thuế quan và các hình thức gian lận khác". Rào cản phi thuế quan gồm các quy định và chính sách thương mại khó định lượng rõ ràng.

Tương tự với Việt Nam, theo số liệu của USTR, Mỹ nhập khẩu 136,6 tỷ USD từ Việt Nam năm 2024. Thâm hụt thương mại hàng hóa với Việt Nam là 123,5 tỷ USD. Theo công thức của Surowiecki, thuế Việt Nam áp với Mỹ là 123,5/136,6 = 90,4%. Chia đôi sẽ là hơn 45%.

Trong một cuộc họp báo gần đây, quan chức Nhà Trắng khẳng định thuế đối ứng sẽ được tính toán bởi Hội đồng Cố vấn Kinh tế, sử dụng các phương pháp chính thống. Mô hình này dựa trên quan điểm thâm hụt là kết quả tổng hợp của các hoạt động thương mại không công bằng và "sự gian lận".

Dù vậy, Emily Kilcrease - cựu trợ lý Đại diện Thương mại Mỹ cho biết trên New York Times rằng việc đưa ra chính xác mức thuế nhập khẩu đối ứng là rất khó. "Chính phủ Mỹ có vẻ muốn làm mọi thứ nhanh chóng, nên họ đã đưa ra mức xấp xỉ, bám sát với mục tiêu chính sách", bà nói.